Werelddag voor geestelijke gezondheid, kunst en theater helpen bij behandeling: de rol van vrouwen

De tekst is verweven met muziek, dans, zang. En kunst wordt een doorgang in de genezing, waardoor waanzin weer deel gaat uitmaken van het leven en het niet alleen maar wordt gecatalogiseerd als een ziekte, met het daaruit voortvloeiende stigma. Ter gelegenheid van de Werelddag voor de Geestelijke Gezondheid op 10 oktober heeft de Tommaso Dragotto Foundation in Palermo een evenement georganiseerd dat de hele dag zal duren, met afwisselend medisch-wetenschappelijke bijeenkomsten en gratis toegankelijke shows.

Om 18.30 uur vindt in het Real Teatro Santa Cecilia de originele enscenering plaats van de Claudio Misculin Academy of Madness, getiteld “Quelli di Basaglia…. At 180°” door Angela Pianca en Antonella Carlucci die het regisseert. De show viert de psychiatrische revolutie van Franco Basaglia door middel van teksten, interviews, gedichten en getuigenissen van Basaglia, de Basagliani en de gekken. En de gesproken woorden zullen de ‘heroverde woorden’ zijn van degenen die deze ervaring uit de eerste hand hebben meegemaakt.

Kunst als hulpmiddel

“Laten we beginnen bij de grondbeginselen en de titel: ik heb moeite om observaties uit te drukken die passen in een aanpak die naar mijn mening verdeeldheid zaait en gebaseerd is op gender: voor mij bestaan ​​er absoluut en ook en vooral in de context waarin ik opereer mensen; met genres die zich eigen voelen. – legt Antonella Carlucci uit. Ik heb er altijd de voorkeur aan gegeven om het concept van “verdeel en heers” te ontwijken.

Dit gezegd hebbende, hebben vrouwen zeker een groter potentieel op het gebied van mondiale observatie en gastvrijheid. zorg en gevoeligheid: dit is echter een potentieel, geen zekerheid”.

Het model van de Academy of Madness is in die zin werkelijk uniek. Het is een theatergezelschap, maar ook en vooral een artistieke gemeenschap geboren in de nasleep van de Basaglia-revolutie.

Triëst is de stad waar Franco Basaglia psychiatrische inrichtingen heeft afgeschaft en vrijheid en waardigheid heeft teruggegeven aan de ‘gekken’. Vanuit die visie is de Academie ontstaan: kunst maken niet over waanzin, maar met waanzin. “Vandaag ben ik directeur en manager van het theaterlaboratorium – vervolgt Carlucci. Ik houd me bezig met het trainen en creëren van shows met mensen die een ervaring van mentale nood ervaren of hebben meegemaakt. Het theater wordt een ruimte waar lichaam, stem, kwetsbaarheid en schoonheid naast elkaar kunnen bestaan”.

Kunst is therapie

Naast de artistieke insteek is er dus ook sprake van politiek engagement. Carlucci zelf bevestigt dit. “Ik gebruik het artistieke en theatrale instrument in ‘marginale’ ruimtes: mensen met mentale, fysieke, sociale problemen; risicovolle situaties, marginaliteit. Theater is voor mij niet zomaar een scène, het is een praktijk die transformeert, die ‘geneest’, die stem en aanwezigheid teruggeeft aan degenen die vaak worden uitgesloten”.

Kortom, we hebben het over een behandeling die geen medicijnen voorschrijft, maar uitnodigt tot aanwezigheid en relatie. Op het podium is niemand “ziek”: we zijn gewoon mensen, die zich eindelijk zonder angst kunnen uiten, die op zoek zijn naar een manier om de wereld uit te drukken.

“Voor veel van onze actrices en acteurs is het podium de eerste ruimte waar ze kunnen worden gezien en gezien zonder de zwarte schaduw van diagnose, van stigma, zonder labels van de ziekte – vervolgt Carlucci.

Ons theater is een geëngageerd theater, met een sterk gevoel van getuigenis, van de geschiedenis (ook van de geschiedenis van de psychiatrie, van de psychiatrische inrichting, van de strijd in Basaglia), van de ongelijkheid, van de ‘ander’ die de samenleving verwijdert of in de steek laat. Mijn artistieke vormen proberen duidelijk te maken dat theater maken in deze contexten op zichzelf al een politieke daad is: niet simpelweg eisen stellen, maar veranderingen in relaties, vooroordelen en collectieve perceptie teweegbrengen.

De uitdaging waar dit theater altijd mee te maken heeft gehad en waar ik trots op ben dat ik deze vandaag de dag nog steeds zie gebeuren en dat na het zien van de show de vraag wordt gesteld of ze allemaal gek zijn of niet. Dit is waar onze overwinning en de revoluties van het geweten beginnen, en liever doorgaan en evolueren.”

De fundamentele rol van vrouwen en hoe kunst kan helpen

“Vrouwen door de geschiedenis heen, en dus ook in de geschiedenis van psychiatrische ziekenhuizen en psychische aandoeningen, betalen een dubbele prijs – merkt de regisseur op. Ze leven vaak verhalen van geweld, van controle, van stilte. Ze hebben het stigma, de schaamte geïnternaliseerd. Ze dragen jaren van blikken met zich mee die hen tot hun stoornis hebben gereduceerd. De kunst geeft ze hun stem terug. Met theater kunnen ze hun eigen geschiedenis herschrijven.”

Recent onderzoek, zoals gepubliceerd in Human Reproduction en de Journal of Women’s Mental Health, toont aan dat kunsttherapie het zelfrespect en de emotionele expressie kan verbeteren en angst en depressie bij vrouwen kan verminderen. Een experiment uit 2024 met vrouwen met een matige depressie toonde aan dat zes sessies beeldende kunst het gevoel van persoonlijke waarde aanzienlijk vergrootten. En tijdens de zwangerschap en postpartum heeft kunst – muziek, dans, schilderen – meetbare effecten bij het verminderen van angst.

“Maar naast de data is er de geleefde ervaring: het zien van een vrouw die met een doffe blik het laboratorium binnenkomt en na een paar weken met krachtige stem reciteert, zich in kleuren kleedt, lacht – merkt Carlucci op. Die transformatie is niet met cijfers te meten, maar het is echt.”

De persoon in het midden

Het belangrijkste is in ieder geval dat je altijd bij de mensen begint. “Aangezien we een permanent laboratorium zijn en elkaar elke dag van 10.00 tot 13.00 uur zien, delen we ons leven, dus het is in de eerste plaats een relatie. Niemand wordt ‘geregisseerd’ in de traditionele zin: er is een theatraal project, een verhaal te vertellen en lichamen die de wens hebben om te handelen; binnen dit systeem luister ik het liefst veel naar hun bijdragen, en verfijn ik ze zeker met het externe oog.

In het laboratorium onderzoeken we de stem, beweging, ademhaling, aanwezigheid. Het lichaam is het eerste woord: en om deze reden is het fundamenteel; juist omdat het lichaam vaak ontkend, gewond of tot zwijgen is gebracht. Op het podium wordt het lichaam weer een thuis, geen gevangenis.”

Laatste nieuwsgierigheid: hoe reageert het publiek op deze mensen op het podium? “In het begin is er nieuwsgierigheid, soms schaamte – besluit Carlucci. Dan gebeurt er iets magisch: het publiek vergeet het psychologische ongemak. Ze zien actrices, acteurs, ze zien emotie, ironie, het echte leven. En dat is de grootste overwinning, want het betekent dat de kunst de diagnose heeft overwonnen. Een show als “Quelli di Basaglia… op 180°” is niet alleen theater: het is herinnering, het is politiek, het is beschaving. Het herinnert ons eraan dat de vrijheid niet voor iedereen in één keer wordt veroverd, maar dat deze moet worden beoefend, zelfs met waanzin. Waanzin is slechts een radicale manier van mens zijn. Theater dient juist om het te kanaliseren, om er taal van te maken, niet schaamte.”