Wat is biologische leeftijd?
Stel je twee mensen voor. Ze zijn allebei vrouwen, ze zijn allebei 46 jaar oud en werken allebei in de techniek. Ze wonen zelfs in dezelfde stad.
Ondanks deze overeenkomsten zijn de levens en levensstijlen van de vrouwen heel verschillend. Eén van hen is veeleisend over haar gezondheid. Ze eet goed, beweegt, brengt veel tijd door met vrienden en slaapt acht uur per nacht. Ze heeft ook het geluk dat ze ouders en grootouders heeft die allemaal een lang leven zonder ziekte hebben geleefd.
Ondertussen rookt haar tegenhanger zwaar, leeft van fastfood en heeft sinds haar kindertijd niet meer gesport. Ze heeft ook een familiegeschiedenis van vroege sterfte en chronische ziekten.
U hoeft geen gezondheidsexpert te zijn om te erkennen dat deze twee vrouwen niet hetzelfde risico lopen op ziekte en vroegtijdig overlijden. En dit is waar het concept van biologische leeftijd in het spel komt.
“De vraag die voor mensen het belangrijkst is, is niet ‘Hoe oud ben ik?’ maar ‘Hoe lang heb ik nog te leven?’ en de biologische leeftijd probeert daar een antwoord op te geven”, zegt John Beard, PhD, professor en directeur van het International Longevity Center aan de Columbia University in New York City.
Complexe en dynamische biologische veranderingen liggen ten grondslag aan het ouder worden en aan het individuele risico op ziekte en functionele achteruitgang, zegt Dr. Beard. “Biologische leeftijd gaat over het identificeren van de onderliggende veranderingen die dit allemaal aandrijven.”
VERWANT: 10 stappen naar gezondheid, gelukkig ouder worden
Wat is chronologische leeftijd versus biologische leeftijd?
Het onderscheid tussen de twee is eenvoudig. De ene is een maatstaf voor de tijd, de andere is een maatstaf voor de gezondheid, het ziekterisico en het functioneren.
“Terwijl de chronologische leeftijd een maatstaf is voor het aantal jaren dat een persoon heeft geleefd, is de biologische leeftijd een poging om de fysiologische leeftijd van een individu te schatten om zo de functionaliteit en het risico op leeftijdsgebonden ziekten of overlijden nauwkeuriger weer te geven”, zegt Alexandra White. PhD, een kankerepidemioloog bij het National Institute of Environmental Health Sciences in Durham, North Carolina.
VERWANT: 8 tips om uw hersenen scherp en gezond te houden naarmate u ouder wordt
Hoe wordt de biologische leeftijd gemeten?
Dit is waar het lastig wordt.
“Mensen hebben geprobeerd de biologische leeftijd te meten door te kijken naar verschillende interne biomarkers of fysieke manifestaties van veroudering, en dat zijn er veel”, zegt Michal Jazwinski, PhD, directeur van het Tulane University Center for Aging in New Orleans.
Sommige onderzoekers hebben bijvoorbeeld geprobeerd de biologische leeftijd van een persoon te bepalen, gedeeltelijk op basis van cellulaire of bloedbiomarkers, volgens een minioverzichtsartikel gepubliceerd in Grenzen in de genetica in maart 2019. Er zijn ook fysieke of functionele dingen die experts kunnen meten – zoals longcapaciteit, grijpkracht en zenuwgeleiding – die sommige onderzoekers gebruiken om de biologische leeftijd te meten, zegt dr. Jazwinski.
“Als je naar slechts één van deze biomarkers kijkt, zegt het je waarschijnlijk niet veel”, legt hij uit. “Dus wat veel mensen hebben geprobeerd, is een aantal hiervan – een dozijn of meer – te nemen en een algoritme te genereren dat ze combineert tot één maatstaf voor de biologische leeftijd.”
Er zijn ook verschillende op DNA gebaseerde metingen van de biologische leeftijd die nu alleen of in combinatie met andere biomarkers worden bestudeerd.
Er is bijvoorbeeld veel aandacht van deskundigen besteed aan de lengte van telomeren, dit zijn kapjes aan de uiteinden van chromosomen die korter worden naarmate iemand ouder wordt, volgens een overzichtsartikel gepubliceerd in Grenzen in de genetica in januari 2021.
Ander onderzoek heeft zich gericht op DNA-methylatie, een chemische modificatie die ervoor zorgt dat sommige genen worden in- of uitgeschakeld, aldus het National Human Genome Research Institute.
Op DNA-methylatie gebaseerde biomarkers worden vaak ‘epigenetische leeftijd’ of ‘epigenetische klokken’ genoemd, omdat ze sterke schatters zijn van de chronologische leeftijd van een individu en ook kunnen helpen de biologische leeftijd te onthullen, volgens een studie gepubliceerd in Veroudering september 2016.
Op dit moment bestaat er geen ‘overeengekomen standaard’ als het gaat om het meten van de biologische leeftijd, zegt Jazwinski.
Baard is het daarmee eens. “Er zijn allerlei soorten mensen die op verschillende gebieden werken – of het nu gaat om de lengte van telomeren of ontstekingsmarkers – en dit werk vergroot ons begrip en geeft ons een genuanceerder beeld van gezondheid en veroudering”, zegt hij. ‘Maar we zijn nog ver verwijderd van het identificeren van een test die je alles vertelt wat je wilt weten.’
Wat betreft de online bedrijven of rekenmachines die biologische leeftijdsschattingen aanbieden, zeggen experts dat hun geldigheid op dit moment wankel is.
“Er zijn verschillende bedrijven die kits aanbieden om de epigenetische of biologische leeftijd te meten”, zegt Steve Horvath, PhD, hoogleraar menselijke genetica en biostatistiek aan de UCLA in Los Angeles. “Mijn aanbeveling is om epigenetische tests op dit moment alleen voor wetenschappelijk onderzoek te gebruiken.”
Is de biologische leeftijd een goede indicator voor de gezondheid?
Als u een nuttige beoordeling van uw gezondheidstoestand wilt krijgen, zegt dr. Horvath dat een bezoek aan een arts en een grondig onderzoek – gewicht, bloeddruk, volledig bloedonderzoek (cholesterol, bloedsuikerspiegel) – nog steeds de beste keuze is.
“Tests die in de handel verkrijgbaar zijn, mogen niet als betekenisvoller worden beschouwd dan de beoordeling van een arts”, zegt hij. “Het krijgen van een epigenetische test kan een individu het verkeerde antwoord geven en ervoor zorgen dat die persoon overdreven bezorgd of gestrest raakt.”
Kan het kennen van uw biologische leeftijd u helpen langer te leven?
De hoop is dat op een dag doorbraken op het gebied van biologische veroudering kunnen leiden tot de ontwikkeling van interventies die het verouderingsproces stoppen of zelfs terugdraaien – in een specifiek deel van het lichaam of overal in het lichaam.
Er zijn al onderzoekers die verschillende soorten behandelingen onderzoeken om epigenetische veroudering tegen te gaan, zegt Horvath. Hij noemt onderzoeksinspanningen die zich richten op de thalamus, evenals op zenuwcellen in het oog. “Er is nog geen behandeling goedgekeurd voor het verjongen van mensen”, voegt hij eraan toe. Maar hopelijk komen die nog.
Deskundigen zeggen ook dat naarmate de metingen van biologische veroudering verfijnder worden, ze artsen en andere zorgverleners moeten helpen effectiever geïndividualiseerd advies en behandelingen voor hun patiënten te bieden.
Baard geeft een voorbeeld. “Als het gaat om fysieke activiteit, geven we mensen nog steeds vrij algemeen advies dat misschien niet voor iedereen geschikt is”, zegt hij. Nauwkeurige schattingen van de biologische leeftijd zouden onderzoekers kunnen helpen de voordelen van verschillende vormen van lichaamsbeweging beter in te schatten, en zo kunnen artsen nuttiger en specifieker advies geven: meer wandelen voor deze patiënt, meer intervaltraining met hoge intensiteit voor die ene.
“Ik denk dat we een transformatieve periode zullen doormaken waarin we, in plaats van mensen als een opeenstapeling van ziekten te beschouwen, holistischer gaan kijken naar de onderliggende oorzaken van veroudering en ziekte”, zegt Beard.
Het concept van biologische veroudering zal die transformatie ondersteunen, zegt hij. Maar de medische wetenschap heeft nog veel werk te doen om ons daar te brengen.
