Gordelroosvaccin Shingrix kan het risico op dementie verminderen

Uit een nieuw onderzoek blijkt dat een vaccin tegen gordelroos mogelijk ook bescherming biedt tegen dementie.

Deze bevindingen ondersteunen de theorie dat vaccinatie tegen gordelroos dementie kan helpen voorkomen, aldus de hoofdauteur, Maxime Taquet, BMBCh, PhD, bachelor in de geneeskunde en chirurgie en klinisch docent aan de afdeling psychiatrie van de Universiteit van Oxford in Engeland.

“Als de bevindingen worden gevalideerd in klinische onderzoeken, kan dit belangrijke implicaties hebben voor ouderen, gezondheidsdiensten en de volksgezondheid. Dementie is een belangrijke uitdaging voor de volksgezondheid, met miljoenen getroffen mensen en zonder effectieve behandelingen om het begin ervan te voorkomen of zelfs uit te stellen,” zegt Dr. Taquet.

Het nieuwere gordelroosvaccin wordt in verband gebracht met een leven zonder dementie van 5 tot 9 maanden

In oktober 2017 stopten Amerikaanse zorgverleners met het gebruik van Zostavax en vervingen het door een nieuwer, effectiever vaccin, Shingrix. Wat het nieuwere vaccin anders maakt, is dat het inactieve zosterviruscellen en een immuunsysteembooster bevat, terwijl het oudere vaccin levende viruscellen bevat. Deze omschakeling stelde de onderzoekers in staat om het risico op dementie voor verschillende versies van het vaccin te vergelijken.

Mensen die Shingrix kregen, werden ook vergeleken met mensen die gevaccineerd waren tegen andere infecties, waaronder griep, tetanus, difterie en kinkhoest.

De studie omvatte 201.064 deelnemers met een gemiddelde leeftijd van 71. Ongeveer de helft kreeg Shingrix en de andere helft kreeg het oudere vaccin. De groepen waren erg vergelijkbaar, afgezien van het type vaccin dat werd ontvangen en wanneer die vaccins werden toegediend.

De belangrijkste bevindingen van het onderzoek zijn:

• Shingrix ging gepaard met een 17 procent lager risico op dementie dan Zostavax en een 23 tot 27 procent lager risico dan andere vaccins die in het onderzoek waren opgenomen.
• Volgens de auteurs resulteerde de risicoreductie in vijf tot negen maanden extra leven zonder dementie voor de Shingrix-groep.
• Bij zowel mannen als vrouwen die Shingrix kregen, werd een lager risico op dementie gezien. Bij vrouwen was het beschermende effect echter 9 procent groter. Deze bevinding moet nog verder worden onderzocht, aldus de onderzoekers.

Hoewel de studie niet was ontworpen om te ontdekken waarom het nieuwere vaccin beter was in het verminderen van het risico op dementie, kunnen er twee hypothesen worden overwogen, zegt Taquet: het is mogelijk dat gordelroos kan leiden tot dementie, dus het voorkomen van de ene kan de andere voorkomen, zegt hij. Aan de andere kant bevat het nieuwere vaccin een ingrediënt dat een adjuvans wordt genoemd en dat het immuunsysteem stimuleert, “en het zou kunnen dat deze stimulatie helpt dementie te voorkomen”, zegt hij.

Deze studie onderzoekt een zeer belangrijke vraag, gezien het toenemende bewijs dat vaccinatie tegen gordelroos voordelen kan hebben voor het dementieproces, zegt Pascal Geldsetzer, MD, PhD, MPH, universitair hoofddocent geneeskunde in eerstelijnszorg en bevolkingsgezondheid aan Stanford Medicine in Palo Alto, Californië.

Er zijn bepaalde factoren die de bevindingen kunnen hebben beïnvloed, zegt hij: mensen die meer ‘gezondheidsgemotiveerd’ zijn, hebben het vaccin tegen gordelroos met het oudere vaccin mogelijk uitgesteld, omdat ze wisten dat ze in de nabije toekomst het nieuwere en effectievere vaccin zouden kunnen krijgen.

“De auteurs kunnen dergelijke verschillen alleen verklaren met behulp van informatie die is opgenomen in elektronische medische dossiergegevens. Helaas worden daarin veel belangrijke factoren gemist, zoals fysieke activiteit of eetgedrag. De auteurs zijn zeer transparant over deze beperkingen en hebben naar mijn mening het beste gedaan wat ze konden met de beschikbare gegevens”, aldus Geldsetzer.

Taquet en Geldsetzer zijn het erover eens dat er meer onderzoek nodig is.

“Er is een grootschalig gerandomiseerd onderzoek nodig voordat we er volledig zeker van kunnen zijn dat vaccinatie tegen gordelroos het risico op dementie daadwerkelijk vermindert”, aldus Geldsetzer.

Voor wie is Shingrix geschikt?

Volgens Taquet zouden oudere mensen zich moeten laten vaccineren tegen gordelroos als ze daarvoor in aanmerking komen.

“We raden het niet aan om het alleen te nemen omdat het dementie zou kunnen voorkomen, ook al zou dit een extra stimulans kunnen zijn”, zegt hij.

Het Amerikaanse Centers for Disease Control and Prevention adviseert dat mensen van 50 jaar en ouder twee doses Shingrix krijgen, met een tussenpoos van twee tot zes maanden.

Volwassenen van 19 jaar en ouder die een verzwakt immuunsysteem hebben of zullen hebben vanwege ziekte of therapie, moeten ook twee doses Shingrix krijgen. Afhankelijk van het advies van een arts kunnen mensen met een verzwakt immuunsysteem de tweede dosis één tot twee maanden na de eerste krijgen.

Volwassenen met een verzwakt immuunsysteem en zonder gedocumenteerde voorgeschiedenis van waterpokken, waterpokkenvaccinatie of gordelroos dienen met hun zorgverlener te praten voordat ze Shingrix krijgen.

Wat is het verband tussen gordelroos en waterpokken?

Waterpokken en gordelroos worden veroorzaakt door hetzelfde virus (varicella-zostervirus). Nadat iemand is hersteld van waterpokken, blijft het virus sluimerend (inactief) in het lichaam — maar het kan jaren later weer actief worden en gordelroos veroorzaken.